Haber: ÇAĞATAN AKYOL – Kamera: SADIK KARAKULOĞLU
Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Genel Lideri İstek Çerkezoğlu, enflasyon tek haneli oranlara düşene kadar taban fiyatın yılda 4 defa belirlenmesi gerektiğini söyledi. Çerkezoğlu, “Asgari fiyat, en az, net 13 bin 200 lira olmalıdır. Bunun altındaki ölçüler, adaletten uzak olacak ve bu ülkenin tüm kıymet ve hoşluklarını üretenlerin yoksulluğa mahkum edilmesi manasına gelecektir” dedi. Çerkezoğlu, asgari fiyat sonrası birinci vergi diliminin de yüzde 10’a indirilmesini istediklerini belirtti.
DİSK Genel Lideri Dilek Çerkezoğlu, konfederasyonun idare konseyi üyeleriyle birlikte bugün taban fiyatla ilgili basın toplantısı düzenledi. İstanbul’daki DİSK Genel Merkezi’nde yapılan toplantıda konuşan Çerkezoğlu, Minimum Fiyat Tespit Komitesi masasında yer almadıklarını, lakin her yıl taleplerini kamuoyu ile paylaştıklarını belirtti. DİSK Araştırma Merkezi’nin hazırladığı raporu paylaşan Çerkezoğlu, şöyle konuştu:
“GEÇİNMEK NEREDEYSE MUCİZEYE DÖNÜŞTÜ: Son yıllarda, bilhassa 2018 ve sonrası giderek ağırlaşan ekonomik şartların üzerine bir de Covid-19 salgınının tesirlerini yaşadık. Tüm bunların peşi sıra 2022’deki yüksek enflasyonla birlikte emekçi, işçi, emekli, dar gelirli milyonlar için geçinmek neredeyse bir mucizeye dönüştü. Bizler en baştan beri, tüm bu yaşananların basitçe bir ‘iş bilmezlik’ olarak yorumlanamayacağını, iktidarın bilhassa son yıllarda Türk lirasını ve emeği ucuzlatmaya yönelik bir siyasete tartı verdiğini tabir ettik ve yaşadığımız her şey bu tespitleri doğruladı. Bugün yüksek enflasyon karşısında personellerin, kamu çalışanlarının ve emeklilerin gelirleri süratle erimeye devam ediyor. Eksik hesaplandığını bu ülkede herkesin yaşayarak gördüğü TÜİK’in resmi datalarında dahi enflasyon yüzde 84, besin enflasyonu ise yüzde 103. Emeklilerde ve düşük gelirlilerde besin enflasyonu ise yüzde 130-150 bandında. Öte yandan, yüksek enflasyon, bölüşüm ve gelir dağılımını da olumsuz etkiliyor. Son yıllarda emeğin, yani iş gücünün yurt içi hasıla içindeki hissesi gerilerken sermayenin hissesi giderek artıyor. Fakirden alıp zengine, ücretliden alıp sermayeye veren bu tertip, fiyatların baskı altına alınmasına dayanıyor.
ASGARİ FİYAT, PAHALILIK VE ARTIRIMLAR KARŞISINDA HER GÜN DAHA FAZLA ERİYOR: Fiyatları düşük tutarak emeği ucuzlatmaya dayalı bu siyasetlerin sonucu olarak, açlık sonunun bile altındaki minimum fiyat, ortalama fiyat haline geldi. Minimum fiyatla çalışanların oranı Türkiye’de giderek yükseliyor. Avrupa Birliği ülkelerinde minimum fiyat civarında bir fiyatla çalışanların oranı ortalama yüzde 4 iken bu oran ülkemizde yüzde 50’yi çoktan aştı. Bu durum, şuurlu siyasetlerin sonucu. Ülkemizde her şeyin, lakin her şeyin sendikalaşmayı engellemek üzerine heyeti olması ve toplu iş kontratı kapsamının son derece düşük olması, milyonları taban fiyata yahut civarında bir fiyata mahkum ediyor. Başka taraftan minimum fiyata bile erişemeyen milyonlar var. Sendikalaşma baskı altına alındıkça, toplu pazarlık kapsamı daraldıkça, grevler yasaklandıkça taban fiyatla çalışanların oranı yükseliyor. Minimum fiyattaki artışın başka fiyatlara yansıtılmaması nedeniyle minimum fiyat ortalama fiyat haline geliyor. Ülkemiz ‘asgari ücretliler toplumu’ haline gelirken minimum fiyat, pahalılık ve artırımlar karşısında her gün daha fazla eriyor.
ASGARİ FİYATIN BELİRLENMESİNDE EMEKÇİNİN AİLESİNİN GEÇİMİ HESABA KATILMIYOR: Bugün minimum fiyatı konuşurken sembolik bir fiyatı değil, ortalama fiyatı konuşuyoruz. Bu şartlar altında minimum fiyatın insanca yaşanacak bir fiyat olarak saptanması yaşamsal ehemmiyet taşıyor. Taban fiyat, aileleriyle birlikte on milyonlarca yurttaşın kaygısı, milyonlarca emekçi ve onların ailelerinin ömür şartlarını ilgilendiren, çalışma hayatının en temel hususlarından biridir. Fakat bu çarpıcı tabloya karşın Türkiye’de taban fiyatın belirlenmesinde milletlerarası standartlar dikkate alınmıyor, çalışanın ailesinin geçimi hesaba katılmıyor. Hala tek bir emekçi üzerinden taban fiyat hesabı yapılıyor.
‘ASGARİ FİYATI ENFLASYONA EZDİRMEDİK’ SÖYLEMİ HAKİKATİ SÖZ ETMEMEKTEDİR: Bir öbür sorun olarak, taban fiyat tartışmaları resmi enflasyona hapsedilmek isteniyor. Bugünlerde bol bol duyduğumuz ve duyacağımız ‘Asgari fiyatı enflasyona ezdirmedik’ söylemi hakikati tabir etmemektedir. Gerek resmi enflasyon datalarının baskılanması ve yanılgılı ölçülmesi gerekse farklı gelir kümeleri için; emekçiler, emekliler, dar gelirliler için başka farklı enflasyon verisi açıklanmaması nedeniyle enflasyona endeksli bir minimum fiyat tartışması eksik kalmaktadır. Resmi enflasyon üzerinden hakikat çarpıtılmak istense de çarşıda, pazarda, markette, faturalarda yaşadığımız gerçek ortadadır.
TÜRKİYE BÜYÜDÜ İSE HAKKIMIZI İSTİYORUZ: Asgari fiyat belirlenirken yalnızca enflasyon değil, geçim şartları ve ülke iktisadının büyümesi de temel alınmak zorundadır. Meydanlarda sık sık söz ettiğimiz üzere; biz çalışıyoruz, biz üretiyoruz, Türkiye büyüdü ise hakkımızı istiyoruz. Yalnızca enflasyona hapsedilmiş bir taban fiyat tartışması, minimum fiyatın ve hasebiyle emeğin ulusal gelirden aldığı hissenin daima düşmesine, münasebetiyle bölüşüm bağlarının bozulmasına yol açmaktadır. Enflasyona hapsedilmiş bir taban fiyat tartışması, gelir adaletsizliğini büyütmektedir. Bu nedenle taban fiyat belirlenirken kişi başına Gayrisafi Yurt İçi Hasıla artışının da temel ölçü olması gerekmektedir.
YÜKSEK ENFLASYON ŞARTLARINDA TABAN FİYAT YILDA 4 SEFER GÜNCELLENMELİ: Öteki yandan adaletsiz vergi sistemi, yani hem vergi oranlarının yüksek olması hem de vergi dilimlerinin düşük belirlenmesi, elimize geçen fiyatın yıl içerisinde azalmasına yol açıyor. 2002 ve 2003 yıllarında birinci vergi dilimi tarifesi minimum fiyatın 15-16 katıyken 2022 yılında birinci vergi dilimi, minimum fiyatın 5 katına geriledi. Böylelikle ücretliler her yıl daha erken üst vergi dilimine giriyor, fiyatlar üzerindeki vergi yükü giderek artıyor. Taban fiyat ile ilgili bir öteki problem de yaşanan hayat pahalılığı karşısında verilen her kuruş artışın süratle manasını kaybetmesidir. Bu yüksek enflasyon şartlarında taban fiyatın yılda dört sefer güncellenmesi gereklidir.
TEMEL SIKINTIMIZ SENDİKALAŞMA VE TOPLU PAZARLIK KAPSAMINI ARTIRMAKTIR: Bilindiği üzere DİSK olarak, minimum fiyatın belirlenmesi sürecinde masada yer almıyoruz, fakat her yıl minimum fiyat tespit sürecinde ‘insan onuruna yakışır bir taban ücret’ için taleplerimizi tüm kamuoyuyla paylaşıyor ve iş yerlerinden alanlara uzanan bir çaba sürecini hayata geçiriyoruz. Araştırma merkezimiz DİSK-AR’ın uzun yıllardan beri hazırladığı bilimsel raporlar eşliğinde, taban fiyat taleplerimizin bilimsel temellerini ortaya koyuyoruz. Bu raporda ortaya konan ve az evvel özetlemeye çalıştığımız gerçekler çerçevesinde DİSK olarak minimum fiyata dair taleplerimiz şunlardır:
Bugün taban fiyatla çalışanların oranının harika arttığı ülkemizde asıl problemimiz, ülkemizi bir minimum ücretliler toplumu olmaktan kurtarmak ve fiyat seviyelerimizi toplu pazarlıkla, toplu kontratlarla belirlemektir. Temel problemimiz, Türkiye’de sendikalaşma ve toplu pazarlık kapsamını artırmaktır. Milyonların minimum fiyata mahkum edilmemesi için sendikal hakların kullanımının önündeki tüm yasal ve fiili maniler, barajlar kaldırılmalı; dünyanın birçok ülkesinde olduğu üzere toplu pazarlık kapsamı genişletilmelidir.
ASGARİ FİYAT, EKONOMİK BÜYÜMEYE NAZARAN SAPTANMALIDIR: Minimum fiyatın tespitinde, minimum fiyatın ortalama bir fiyat haline geldiği dikkate alınmalıdır. Taban fiyat, ülkemizde en düşük fiyat değildir ve süratle ortalama fiyat haline dönüşmektedir. Minimum fiyat, milyonların sorunudur. Taban fiyatın tespitinde bu gerçek dikkate alınmalıdır. Minimum fiyat, baskılanmış ve gerçeği yansıtmayan resmi enflasyona nazaran değil, geçim kurallarına ve ekonomik büyümeye nazaran saptanmalıdır. Minimum fiyat belirlenirken dar gelirlilerin besin enflasyonu ve kişi başına ulusal gelir artışı temel alınmalı, böylece taban fiyatın gerçek enflasyon karşısındaki kayıpları giderilerek büyümeden hisse alması sağlanmalıdır. Minimum fiyat, yüksek enflasyon şartlarında yıl içinde tekrar belirlenmeli. Yaşadığımız yüksek enflasyon şartlarında enflasyon tek haneli oranlara niyete kadar taban fiyat yılda 4 defa belirlenmelidir. Minimum fiyat, milletlerarası kurallara uygun saptanmalı, çalışanın ailesi de hesaba katılmalıdır.
ASGARİ FİYAT TESPİTİNE AİT 131 SAYILI İLO MUKAVELESİ OAYLANMALI: Türkiye’de minimum fiyatın tespitinde milletlerarası standartlara uyulmuyor. Birleşmiş Milletler, Memleketler arası Çalışma Örgütü (ILO) ve Avrupa Kurulu standartları dikkate alınmıyor. Minimum fiyat tespitinde çalışanın ailesi hesaba katılmıyor. Taban fiyat tespitine ait 131 sayılı ILO Mukavelesi onaylanmalı, Avrupa Toplumsal Kuralı’na minimum fiyatla ilgili konan çekince kaldırılmalıdır. Taban fiyat, milletlerarası standartlara uygun halde, yalnızca bir emekçi üzerinden değil, personelin ailesiyle birlikte geçinebileceği bir fiyat olarak belirlenmelidir.
ASGARİ FİYAT SONRASI BİRİNCİ VERGİ DİLİMİ ORANI YÜZDE 10’A İNDİRİLMELİ: Taban fiyat, bir geçim fiyatı olmalıdır. Taban fiyat belirlenirken yoksulluk sonu bir kriter olarak dikkate alınmalı ve bir konutta iki çalışan olması varsayımından hareketle minimum fiyat, en az yoksulluk hududunun yarısı civarında olmalıdır. Yoksulluk sonunu gözden kaçıran bir minimum fiyat, Türkiye’de fiyatıyla geçinen milyonları yoksulluğa mahkum etmek manasına gelecektir. Minimum fiyat sonrası birinci vergi dilimi oranı yüzde 10’a indirilmelidir. Taban fiyata sağlanan vergi muafiyeti ve dayanağı yanında, minimum fiyat sonrası birinci vergi dilimine uygulanacak oran yüzde 10’a düşürülmelidir. Vergi dilimleri tarifesi en az kişi başına Gayrisafi Yurt İçi Hasıla oranında artırılmalı; çalışanların yılın birinci aylarında üst vergi dilimlerine girmesi, yıl içerisinde fiyatlarının düşmesi engellenmelidir. 2008 yılında çıkarılan 5510 sayılı Kanun’dan evvel taban fiyattan düşük emekli aylığı kelam konusu değildi. Günümüzde en düşük emekli aylığı, Hazine tarafından karşılanan takviyeyle 3 bin 500 TL’ye tamamlanmaktadır. En düşük emekli aylığı taban fiyat olmalı ve tüm emekli aylıkları da birebir oranda yükseltilmelidir.
ASGARİ FİYAT EN AZ NET 13 BİN 200 TL OLMALI: Minimum fiyat ölçüsü saptanırken taban fiyatın ortalama fiyat olduğu gerçeği unutulmamalıdır. Gerek yüksek enflasyon gerek yoksulluk hududu gerek besin fiyatları artışı ve gerekse ekonomik büyüme dikkate alındığında taban fiyat, en az, net 13 bin 200 lira olmalıdır. Dört kişilik bir ailenin minimum geçim kurallarını belirleyen yoksulluk hududu 26 bin liranın üzerindir. Bir konutta iki kişi çalıştığında yoksulluk sonunun aşılması gereklidir. Bu nedenle taban fiyat, en az, net 13 bin 200 lira olmalıdır. Bu ölçü, 2023 yılı içinde tekrar değerlendirilmelidir. Bunun altındaki ölçüler adaletten uzak olacak ve bu ülkenin tüm paha ve hoşluklarını üretenlerin yoksulluğa mahkum edilmesi manasına gelecektir. Ülkeyi yönetenlerin tercihleri, tarafı ve iradesi ne istikamette olursa olsun, Türkiye emekçi sınıfının da bunun karşısında göstereceği bir irade vardır, olacaktır. Bugün minimum fiyatı tartışırken aslında memleketin geleceğini tartışıyoruz. Ülkemizde ve tüm dünyada neoliberal modelin çöktüğü, insanlığa hiçbir vaadinin kalmadığı bir devirde bizler, minimum fiyat başta olmak üzere tüm taleplerimizin ve çaba amaçlarımızın Memleketler arası Sendikalar Konfederasyonu’nun son genel konseyinde söz ettiği ‘yeni bir toplumsal sözleşme’nin kıymetli bir halkası olduğu inancını taşıyoruz. Ülke kaynaklarının nasıl kullanılacağına, neyi üreteceğimize, nasıl üreteceğimize ve nasıl bölüşeceğimize dair kelam ve karar sahibi olacağımız bir sistemi, yani emeğin Türkiye’sini inşa etmek mümkündür ve insanca yaşamaya yetecek bir taban fiyat de bu çabanın bir kesimidir.”
